BORSACILIĞIN GELİŞİMİ

Dünyada Borsacılık

Roma ve Finikelilerin yazıtlarından elde edilen bilgilere göre, milattan önce 1200-1500 yılları arasında yaşayan insanların, gerçekleştirmiş oldukları panayırlar ile borsacılığın ilk temelleri o dönemde atılmıştır. 12. ve 13. yüzyıllarda senedin bulunarak kullanılmaya başlaması ile ticaret pratikleşmiş; Ortaçağ’da borsalar resmi olarak kurulmaya başlamıştır. Fuarlar ve panayırlar olarak gelişmeye başlayan borsalar; borsa adı ile ilk olarak 1487 yılında Anvers’te (Belçika) kurulmuştur. 15. Yüzyılda Anvers’te düzenlenen fuarlar ekonomik gelişmede önemli bir canlılık sağlamıştır. “Burges”te modern borsa tekniğinin öncüsü sayılabilecek alım-satım işlemleri yapılmıştır. Özellikle kıtaların keşfi ile sonucu büyük deniz yollarının açılmasıyla dünya ticaretinin Atlantik kıyılarına kayması Anvers’in önemini artırmıştır. Dört tarafı bölmelere çevrili salonu ile Anvers Borsası, kalabalık bir işadamları gurubunun muamelelere katılmasını sağlamıştır. Anvers’te ilk borsanın açılmasına müteakip 1530 yılında Lyon (Fransa), Touluse’da (Fransa); kısa bir süre sonra, 1571 yılında Londra Borsası, 1724 yılında Paris Borsası ve 1792 yılında ise New York Borsası kurulmuştur.

Türkiye’de Borsacılık

Avrupa borsalarının gösterdiği hızlı gelişmelerin de etkisiyle 1883 yılında İstanbul’da Galata Borsası kurulmuştur. Bir yandan Batılı ülkelerde kurulan anonim şirketlerin çıkarmış olduğu hisse senetlerinin ve tahvillerin, azınlıklar eliyle İstanbul’da ve Osmanlı Devleti'nin diğer bazı merkezlerinde dolaşıma sunulması, sarraflar ve bankerler aracılığı ile alınıp satılmaya başlanması; diğer taraftan 1854 Kırım Savaşı’ndan itibaren başlayan borçlanmalar 

dolayısıyla çıkarılan tahvillerin bazı Avrupa borsalarında alınıp satılması ve diğer bazı faktörler ile birlikte    Osmanlı ülkesinde de bir borsa kurulması fikri ortaya çıkmıştır. Bu gelişmeler neticesinde Osmanlı’da ilk borsa, 1866 yılında “Dersaadet Tahvilat Borsası” adı altında kurulmuştur. Menkul değerler borsası niteliğinde kurulan bu borsa çalışmalarına 1906 yılına kadar devam etmiş ve aynı yıl çıkarılan bir nizamname ile Dersaadet Tahvilât Borsası, “Esham ve Tahvilat Borsası” olarak öngörülmüştür.

         Ticaret Borsalarının gelişimi ise 1886 yılında çıkarılan “Umumi Borsalar Nizamnamesi” ile başlamıştır. Söz konusu düzenleme ile ülkemizin ilk ticaret borsası 14 Aralık 1891’de İzmir’de kurulmuş, bunu 1913'de Adana, 1920'de Antalya, 1924'de Edirne, Konya, Bursa ve 1925'te İstanbul Ticaret ve Zahire Borsaları izlemiştir. 1925 tarihinde yayımlanan 655 sayılı Ticaret ve Sanayi Odaları Kanunu çerçevesinde ticaret borsalarının sayısı hızla artmıştır. 11 Ocak 1943 tarihinde yürürlüğe konulan 4355 sayılı Ticaret ve Sanayi Odaları, Esnaf Odaları ve Borsa Kanunu sayesinde, o zamana kadar ticaret ve sanayi odalarının birer şubesi seklinde kurulan ve çalışan ticaret borsalarına ayrı bir tüzel kişilik seklinde yapılanma imkânı sağlamıştır. Türkiye’de 57 tanesi il merkezinde ve 56 tanesi ilçelerde olmak üzere toplam 113 adet ticaret borsası bulunmaktadır.